Executieve functies

Het begrip executieve functies verwijst naar cognitieve processen die o.a. nodig zijn om je activiteiten te plannen en te sturen. Ze stellen ons in staat onze emoties te reguleren en onze gedachten te monitoren, zodat we efficiënt en effectief dingen kunnen ondernemen.

Er is een nadrukkelijke relatie tussen de ontwikkeling van de hersenen gedurende de eerste twintig levensjaren en de ontwikkeling van de executieve functies.

Executieve functies helpen bij het bepalen en realiseren van een doel

Onderstaande executieve functies als helpen ons bij het bepalen van een doel en van wat ervoor nodig is om het te bereiken.

  • planning en organisatie,
  • werkgeheugen en
  • metacognitie

Wanneer we bezig zijn dat doel te realiseren helpen de volgende functies ons om het ons gedrag (bij) te sturen. We doen er vooral een beroep wanneer we voor nieuwe uitdagingen staan. 

Die executieve vaardigheden zijn:

  • reactie inhibitie: het vermogen na te denken voordat we iets doen en niet in te gaan op iedere prikkel/impuls
  • emotieregulatie
  • taakinitiatie
  • cognitieve flexibiliteit – vermogen aandacht gemakkelijk te kunnen verdelen tussen verschillende onderwerpen en om snel te kunnen schakelen bij veranderingen
  • doelgericht doorzettingsvermogen
  • gedragsevaluatie: herkennen van effecten van jouw handelen op anderen en van je eigen emoties
  • leren en korte- en langetermijngeheugen
  • aandacht en concentratievermogen (visueel en/of auditief, volgehouden en selectief)
  • werktempo en (informatie)verwerkingssnelheid
  • waarneming (visueel en/of auditief)
 

Problemen met doelgericht gedrag

Wanneer executieve functies (nog) niet goed ontwikkeld of verstoord zijn, ontstaan er problemen met doelgericht gedrag. Dit komt onder andere voor bij kinderen, adolescenten en volwassenen met ADHD, autisme, leerproblemen en niet-aangeboren hersenafwijkingen.

Het kan echter ook voorkomen bij hoogbegaafde kinderen. Executieve-functie-problematiek komt vaak pas aan het licht naarmate het kind ouder wordt en er een steeds groter beroep op deze functies wordt gedaan.

Intelligentie

Executieve functies zijn niet hetzelfde als intelligentie (o.a. redeneren, relaties leggen, problemen oplossen, regels ontdekken in ongeordend materiaal etc.  Het goed gebruik kunnen maken van je intelligentie is echter onder meer afhankelijk van goed ontwikkelde executieve vaardigheden.

Verschillen per persoon en per levensfase

Vaak zijn, per individu en per levensfase verschillend, niet alle executieve functies even goed ontwikkeld. En dikwijls raken niet alle executieve functies even goed ontwikkeld en moet er geleerd worden hoe er met de nadelen daarvan kan worden omgegaan.

Werkgeheugen en verwerkingssnelheid

Van hoogbegaafden is overigens bekend dat ze vaak een minder sterk werkgeheugen en verwerkingssnelheid hebben omdat ze die lange tijd veel minder hebben hoeven gebruiken en dus niet hebben getraind.

Inzicht

Met behulp van informatie van school en ouders, psychologisch onderzoek en een vragenlijst (BRIEF) kunnen we in zicht geven in de staat van ontwikkeling van de executieve functies.?

O.a. uit: Executieve functies bij kinderen en adolescenten en Slim maar….. – Peg Dawson en Richard Guare – Hogrefe Uitgever, respectievelijk 2010 en 2009.